Με αφορμή την εφαρμογή της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/944 σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (Clean Energy Package), οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, βρίσκονται και πάλι στο επίκεντρο των συζητήσεων, σύμφωνα με τη Eurelectric. Με τη δημοσίευση της Οδηγίας 2019/944 στις 14 Ιουνίου 2019, η οποία θα πρέπει να ενσωματωθεί στο εθνικό δίκαιο μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2020, προωθείται η χρήση της τεχνολογίας και νέων επιχειρησιακών μοντέλων προς όφελος των καταναλωτών.
Η ενσωμάτωση του θεσμικού πλαισίου στη νομοθεσία της Κύπρου, καθώς επίσης στα αντίστοιχα Εθνικά Σχέδια Δράσης, αποτελεί μια νέα πρόκληση, τόσο για την Υπηρεσία Ενέργειας του Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας (ΥΕΕΒ), όσο και για τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ), οι οποίες καλούνται να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο σχεδιασμό μιας νέας εποχής έξυπνης ρύθμισης, στον τομέα της ενέργειας.
Δεν πρέπει ασφαλώς να ξεχνάμε ότι, πέραν των αρμόδιων κρατικών Αρχών, σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή της νομοθεσίας καθώς και των Σχεδίων Δράσης, αναμένεται να διαδραματίσουν και οι συμμετέχοντες στην Αγορά Ηλεκτρισμού, δηλαδή οι Προμηθευτές και οι Παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και οι Ιδιοκτήτες και Διαχειριστές των συστημάτων Διανομής και Μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ο Λειτουργός Αγοράς, αλλά και οι ίδιοι οι καταναλωτές μέσω της καταναλωτικής συμπεριφοράς και των τάσεων που θα δημιουργήσουν στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Με το άνοιγμα της ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο, αναμένεται, ιδιαίτερα στο επίπεδο των Προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας, να εφαρμοστούν διάφορες πολιτικές προς όφελος των καταναλωτών, καθώς επίσης μέτρα προώθησης υπηρεσιών ενέργειας, με στόχο είτε τη διατήρηση του πελατολογίου, όσον αφορά την Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ), είτε τη δημιουργία και μεγιστοποίηση του, σε σχέση με νέους Προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας.
Η υφιστάμενη νομοθεσία που αφορά την προστασία και τα δικαιώματα των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο είναι οι περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμοι του 2003 έως 2018 Ν.122(Ι)/2003, οι Κανόνες Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας σε Τελικούς Πελάτες (2017), οι περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού (Δείκτες Απόδοσης) Κανονισμοί του 2005, Κ.Δ.Π. 571/2005 και οι περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού (Διαδικασία Υποβολής Παραπόνων) Κανονισμοί του 2005, Κ.Δ.Π. 570/2005. Τόσο οι περί Ρύθμισης της Αγοράς Ηλεκτρισμού Νόμοι, όσο και οι Κανονισμοί για τους Δείκτες Απόδοσης, βρίσκονται στη διαδικασία τροποποίησης μετά τις πρόσφατες διαβουλεύσεις που διεξήγαγε η Υπηρεσία Ενέργειας του ΥΕΕΒ και η ΡΑΕΚ αντίστοιχα. Συμπληρωματικά, εφαρμόζονται νομοθεσίες και εγκρίνονται κατά καιρούς Σχέδια που αφορούν την ενεργειακή απόδοση κτηρίων, την προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), την αξιοποίηση της χρήσης ενεργειακών υπηρεσιών, καθώς και τη μείωση ρύπων στις μεταφορές.
Πέραν της εναρμόνισης των εσωτερικών διαδικασιών και δευτερογενών νομοθεσιών, οι Προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, θα πρέπει κατά τη σύνταξη των πρότυπων Συμβάσεων Παροχής Ηλεκτρικής Ενέργειας, των Γενικών και Ειδικών Όρων, καθώς και όλων των σχετικών εντύπων τους, να αναγνωρίσουν και να εφαρμόσουν τις πρόνοιες της Οδηγίας 2019/944 που τους αφορούν.
Ιδιαίτερη προσοχή, θα πρέπει να δοθεί τόσο από τις αρμόδιες Αρχές, όσο και από τους συμμετέχοντες στην Αγορά Ηλεκτρισμού, σε μέτρα συμμόρφωσης και δράσεις που αφορούν τα βασικά συμβατικά δικαιώματα (άρθρο 10), το δικαίωμα σύναψης σύμβασης δυναμικής τιμολόγησης ηλεκτρικής ενέργειας (άρθρο 11), το δικαίωμα αλλαγής προμηθευτή (άρθρο 12), το δικαίωμα σύναψης σύμβασης σωρευτικής εκπροσώπησης (άρθρο 13), την εφαρμογή και αξιοποίηση εργαλείων σύγκρισης (άρθρο 14), τα δικαιώματα των ενεργών πελατών (άρθρο 15), τις Ενεργειακές Κοινότητες πολιτών (άρθρο 16), τα δικαιώματα τιμολόγησης (άρθρο 18), τα Έξυπνα συστήματα μέτρησης (άρθρα 19-21 & Παράρτημα Ι), τη δημιουργία ενιαίων σημείων επαφής (άρθρο 25), καθώς και τη δημιουργία μηχανισμού εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών σε θέματα ενέργειας (άρθρο 26).
Σημειώνεται ότι η Κύπρος, ως μικρό απομονωμένο σύστημα, σύμφωνα με το άρθρο 66 της Οδηγίας 2019/944, «Παρεκκλίσεις», μπορεί να αιτηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρέκκλιση από τα άρθρα 4 μέχρι και 8 που αφορούν την ελευθερία επιλογής προμηθευτή, τον καθορισμό τιμών μέσα από την αγορά, την πρόσβαση τρίτων, τις απευθείας γραμμές και τη διαδικασία χορήγησης αδειών για νέες εγκαταστάσεις παραγωγής. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 2(42) της Οδηγίας 2019/944 «μικρό απομονωμένο σύστημα» σημαίνει κάθε σύστημα με κατανάλωση μικρότερη των 3 000 GWh το 1996, στο οποίο ποσοστό κάτω του 5% της ετήσιας κατανάλωσης προέρχεται από διασύνδεση με άλλα συστήματα.
Η Κύπρος έχει επίσης λάβει ονομαστική παρέκκλιση από τα άρθρα 43 μέχρι και 50 και 52, τα οποία αφορούν το Διαχωρισμό των Διαχειριστών Συστήματος Μεταφοράς (Ιδιοκτησία, Ανεξαρτησία, Πιστοποίηση).
Αναγνωρίζοντας την ανάγκη λήψης μέτρων τα οποία θα μπορούν να αποφέρουν πρακτικά οφέλη στους Ευρωπαίους καταναλωτές, το Συμβούλιο των Ευρωπαίων Ρυθμιστών (Council of European Energy Regulators (CEER)), εξέτασε παραδείγματα καλών πρακτικών που εφαρμόζονται σε 7 Κράτη Μέλη της ΕΕ και αφορούν τα Έξυπνα συστήματα μέτρησης, το Δικαίωμα σύναψης σύμβασης δυναμικής τιμολόγησης ηλεκτρικής ενέργειας και τη διαχείριση και ανταλλαγή δεδομένων τα οποία παρουσιάζονται στη σχετική του Έκθεση.
Τόσο το παράδειγμα της Ισπανίας, όσο και της Νορβηγίας, δείχνουν ότι η αναβάθμιση των μετρητών των καταναλωτών σε έξυπνους μετρητές, δίνει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να συλλέγουν δεδομένα κατανάλωσης σε ημερήσια βάση ανά μισάωρο, να μπορούν να ζητήσουν την αποστολή των δεδομένων τους σε τρίτους, να επιλέγουν τον τρόπο πληρωμής, είτε αυτός είναι προπληρωμή είτε πίστωση και να έχουν ζωντανή πρόσβαση στα δεδομένα κατανάλωσης τους, μέσω του δικτύου του σπιτιού τους. Ως αποτέλεσμα, οι καταναλωτές έχουν μεγαλύτερο έλεγχο της διαχείρισης της Σύμβασης με τον προμηθευτή τους, άρα και των οικονομικών του νοικοκυριού ή της επιχείρησης.
Όσον αφορά στις συμβάσεις δυναμικής τιμολόγησης ηλεκτρικής ενέργειας, το παράδειγμα της Σουηδίας, όπου οι καταναλωτές είχαν την ευκαιρία να επιλέξουν αυτό το είδος της σύμβασης από το 2012, εντούτοις πολύ λίγοι το έχουν πράξει, αποδεικνύει ότι μόνο όταν μπορούν να αξιοποιήσουν το σύστημα σύγκρισης τιμών, οι καταναλωτές θα ρισκάρουν να επιλέξουν αυτές τις συμβάσεις.
Πέραν της χρήσης τεχνολογιών, ο CEER έχει μελετήσει το θεσμό των Ενεργειακών Κοινοτήτων, μέσα από σχετική Έκθεση του για την Ιδιωκατανάλωση και τις Ενεργειακές Κοινότητες, με την οποία κατέληξε ότι οι Ενεργειακές Κοινότητες δεν είναι νέο φαινόμενο, αλλά αναμένεται να εδραιωθούν περισσότερο, μετά την επίσημη αναγνώριση τους από τη ΕΕ, ώστε να βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων μείωσης ρύπων και της εμπλοκής περισσότερων πολιτών της ΕΕ σε θέματα της ενέργειας.
Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί η πιο πρόσφατη Έκθεση του CEER για τα δικαιώματα των καταναλωτών, στην οποία μελετώνται οι καλές πρακτικές 6 Κρατών Μελών, σε σχέση με την εφαρμογή των δικαιωμάτων των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας που σχετίζονται με την παροχή πληροφοριών πριν τη σύναψη Σύμβασης, τη Σύμβαση Παροχής Ενέργειας (άρθρο 10), την τιμολόγηση και τις πληροφορίες τιμολογίων (άρθρο 18 και Παράρτημα 1) και το δικαίωμα αλλαγής Προμηθευτή (άρθρο 12). Μέσα από την εν λόγω Έκθεση, παρουσιάζονται καλές και δοκιμασμένες πρακτικές και παραδείγματα εφαρμογής των άρθρων 10 μέχρι 18 της Οδηγίας 2019/944, τα οποία θα μπορούσε να αξιοποιήσει και η Κύπρος, προς όφελος των καταναλωτών.
Έχοντας όλα τα πιο πάνω υπόψη, με τον έγκαιρο και ορθολογιστικό προγραμματισμό, καθώς επίσης μέσα από την πίεση και τις τάσεις που αναμένεται να δημιουργήσει η συμμετοχή περισσότερων Προμηθευτών στη νέα ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού, προσμένουμε ότι και η Κύπρος με τη σειρά της θα ενταχθεί στην εποχή της έξυπνης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, προς όφελος όλων των καταναλωτών ηλεκτρικής ενέργειας.
